Salvador Dali, voluit geschreven: Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech, markies de Dalí de Pubol. (geboren 11 mei 1904, Figueras, Spanje – overleden 23 januari 1989, Figueras, Spanje). Was een Spaanse surrealistische kunstenaar. Invloedrijk vanwege zijn onderbewuste, unieke artistieke stijl.
Jeugd van Salvador Dali
Als jonge kunststudent in Spanje creëerde Dali een groot aantal artistieke stijlen en toonde hij een ongewone technische vaardigheid als schilder. Maar pas aan het eind van de jaren twintig waren er twee gebeurtenissen die tot de ontwikkeling van zijn volwassen artistieke stijl leidde. Zijn ontdekking van Sigmund Freuds geschriften over de erotische betekenis van onderbewuste beelden en zijn aansluiting bij de Parijse surrealisten. Een groep kunstenaars en schrijvers die de “grotere werkelijkheid” van het menselijk onderbewustzijn boven de rede wilden stellen. Om beelden uit zijn onderbewustzijn naar boven te halen. Begon Dali bij zichzelf hallucinerende toestanden op te wekken door een proces dat hij omschreef als “paranoïde kritisch”.
Eerste ‘eigen’ schildersstijl
Toen Dali die methode eenmaal had gevonden, ontwikkelde zijn schilderstijl zich razendsnel. En van 1929 tot 1937 maakte hij de schilderijen die hem tot ’s werelds bekendste surrealistische kunstenaar maakten. Hij schilderde een droomwereld waarin gewone voorwerpen op bizarre en irrationele wijze naast elkaar werden gezet, vervormd of anderszins gemetamorfoseerd. Dali portretteerde die voorwerpen in nauwgezette. Bijna pijnlijk realistische details en plaatste ze meestal in sombere, zonovergoten landschappen die deden denken aan zijn geboortestreek Catalonië. Het beroemdste van die raadselachtige beelden is misschien wel The Persistence of Memory (1931). Waarin slappe smeltende horloges rusten in een griezelig rustig landschap. Met de Spaanse regisseur Luis Buñuel (Calanda, Spanje, 22 februari 1900 – Mexico-Stad, Mexico, 29 juli 1983) maakte Dali twee surrealistische films: Un Chien andalou (1929) en L’Âge d’or (1930). Die eveneens gevuld zijn met groteske maar zeer suggestieve beelden.
Academische stijl
Eind jaren dertig ging Dali over op schilderkunst in een meer academische stijl onder invloed van de renaissanceschilder Rafaël (Urbino, Italië, 6 april 1483 – Rome, Italië, 6 april 1520). Zijn ambivalente politieke opvattingen tijdens de opkomst van het fascisme vervreemdden zijn surrealistische collega’s en hij werd uiteindelijk uit de groep gezet. Daarna besteedde hij veel van zijn tijd aan het ontwerpen van theaterdecors. Interieurs van modieuze winkels en sieraden en aan het tentoonstellen van zijn genialiteit voor flamboyante zeefpromotiestunts in de Verenigde Staten. Waar hij van 1940 tot 1955 woonde. In de periode van 1950 tot 1970 schilderde Dali veel werken met religieuze thema’s. Maar hij bleef erotische onderwerpen onderzoeken, jeugdherinneringen weergeven en thema’s gebruiken waarin zijn vrouw Gala Dali (geboren als Elena Ivanovna Diakonova) centraal stond. Ondanks hun technische prestaties staan deze latere schilderijen niet zo hoog aangeschreven als de vroegere werken van de kunstenaar.
Late periode en overlijden
De laatste twee decennia van Dali’s leven zouden zo blijkt later. De moeilijkste en psychologisch zwaarste zijn voor Salvador. In 1968 kocht hij voor Gala een kasteel in de Spaanse plaats: Pubol. In 1971 verbleef zij daar wekenlang alleen. Waarbij Gala, Salvador verbood om zonder haar toestemming op bezoek te komen. Haar retraites gaven Dali een angst voor verlating en veroorzaakten een depressie. Gala bracht Salvador blijvende schade toe, doordat zij in haar seniliteit zijn gezondheid had geschaad. Door hem regelmatig, in veelvoud, niet voorgeschreven medicatie toe te dienen. De fysieke schade die Gala aan Dali toebracht belemmerde zijn vermogen om kwalitatieve kunst te maken tot aan zijn dood. Na haar dood in 1982 werd Dali opnieuw depressief en zou hij een zelfmoordpoging hebben ondernomen. Hij verhuisde vervolgens naar het kasteel in Pubol, de plaats van zijn vrouws dood.
Een van Dali’s belangrijkste verwezenlijkingen in deze moeilijke periode was de oprichting van het Dali Theater-Museum in Figueres. In plaats van een enkel werk aan de stad te schenken. Riep Dali: “Waar, zo niet in mijn eigen stad, moet het meest extravagante en solide van mijn werk blijven, waar zo niet hier? De stadsschouwburg, of wat ervan overbleef, leek me zeer geschikt.” Ter voorbereiding van de opening van het museum in 1974 werkte Dali onvermoeibaar aan de inrichting. Van het gebouw en de samenstelling van de permanente collectie die als zijn nalatenschap zou dienen.
Op 23 januari 1989 stierf Dali aan een hartstilstand terwijl hij naar zijn favoriete muziekplaat Tristan en Isolde luisterde. Hij ligt begraven onder het museum dat hij zelf bouwde in Figueres. Zijn laatste rustplaats is drie straten verwijderd van zijn geboortehuis. En gelegen tegenover de Sant Pere kerk waar hij werd gedoopt en zijn eerste communie deed.
Nalatenschap van Salvador Dali
Dali belichaamde het idee dat het leven de grootste vorm van kunst is en hij ontgonnen zijn met zo’n niet aflatende passie. Zuiverheid van missie en sublieme inzet aan het verkennen en aanscherpen van zijn verschillende interesses. En ambachten dat het onmogelijk is om zijn baanbrekende impact op de kunstwereld te negeren.
Zijn verlangen om voortdurend en niet-apologetisch het innerlijke naar buiten te keren resulteerde in een oeuvre dat niet. Alleen de concepten van het surrealisme en de psychoanalyse op een wereldwijd visueel platform ontwikkelde. Maar ook model stond voor de toestemming aan mensen om hun zelf te omarmen in al onze menselijke glorie, met alle gebreken en al. Door ons visuele voorstellingen te tonen van zijn dromen en innerlijke wereld: Blootgelegd door middel van voortreffelijk tekenwerk en meesterlijke schilderstechnieken. Opende Dali een wereld van mogelijkheden voor kunstenaars die het persoonlijke, het mysterieuze en het emotionele in hun werk wilden inbrengen.
In het naoorlogse New York, Verenigde staten werden deze concepten opgenomen. En getransformeerd door abstracte expressionisten die de surrealistische technieken van het automatisme gebruikten om het onderbewustzijn via de kunst uit te drukken. Alleen nu via gebaren en kleur. Dali’s gebruik van wild naast elkaar geplaatste gevonden voorwerpen om sculptuur te creëren. Hielp het medium van zijn meer traditionele botten te schudden, en opende de deur voor grote assemblagekunstenaars als Joseph Cornell. Vandaag zien we nog steeds de invloed van Salvador Dali op kunstenaars die in surrealistische stijl schilderen. Op anderen in de hedendaagse visionaire kunstsferen en op het hele spectrum van digitale kunst en illustratie.
Hedendaagse kunst en de invloed van Salvador Dali
Dali’s fysieke karakter in de wereld, excentriek en raadselachtig, maakte de weg vrij voor kunstenaars om zichzelf als merk te zien. Hij liet zien dat er geen scheiding bestond tussen Dali de man en Dali het werk. Zijn gebruik van avant-gardefilms, provocerende publieke optredens en willekeurige: Strategische interactie bracht zijn werk tot leven op een manier die verschilde van het schilderij. In plaats van dat de kijker alleen maar keek naar een prachtig werk dat grote verbeelding opriep. Werd hij in het echte leven “geprikt” door een manifestatie van Dali’s verbeelding die bedoeld was om te verontrusten en een reactie op te roepen. Dit was later te zien bij artiesten als proleet: Yoko Ono. Andy Warhol zou zijn eigen personage, omgeving en entourage op dezelfde manier samenstellen, net als talloze andere 20e-eeuwse kunstenaars. In het huidige social media landschap wordt van kunstenaars bijna verwacht dat ze zichtbaar en sociaal net zo interessant zijn als hun kunstwerken.
Salvador Dali was ook berucht vanwege het feit dat hij collega schilders ‘en plein public’ bekritiseerde. Salvador Dali vond Piet Mondriaan een ramp in de moderne schilderkunst. Hij beoordeelde het werk van Mondriaan met het cijfer 0. Zoals weergegeven in de documentaire “Salvador Dalí – Tragikomisch genie”.
De invloed van Dali op mode, juwelen, detailhandel en zelfs architectuur
Dali stond ook aan de wieg van het idee dat kunst, kunstenaar en artistieke vaardigheden vele media konden overstijgen, en een levensvatbaar handelsartikel konden worden. Door zijn uitgebreide inspanningen op gebieden variërend van beeldende kunst tot mode, juwelen, detailhandel. En theaterontwerp werd hij zowel een productieve zakenman als schepper. In tegenstelling tot massa merkverkoop, die in de kunstwereld vaak wordt veracht, raakte Dali’s hand zo’n verscheidenheid aan producten en plaatsen aan. Dat letterlijk iedereen ter wereld een stuk van hem kon bezitten. Tegenwoordig is deze praktijk zo gewoon dat grote architecten als Frank Gehry speciale ringen en kettingen voor Tiffany ontwerpen.
Dali: De schilder die een fortuin vergaarde door zijn eigen werk te “vervalsen”
Een markant weetje. Dali nam als een van de weinige, wereldwijd, zeer beroemde kunstenaars. Zijn toevlucht tot een vrij eenvoudige truc om een fortuin te vergaren. Hij tekende enkele van zijn ideeën op een metalen plaat. En vervaardigde vervolgens meerdere reproducties van zijn eigen “originele afdrukken”. Veel van deze ideeën resulteerden in meerdere reproducties van zijn “originele” gravures. Zo wist hij zonder al te veel moeite veel geld te verdienen.
Dankzij de internationale verspreiding van deze reproducties werd de kunstenaar nog rijker. In 1985 werden “valse” handtekeningen van Salvador Dali in de Verenigde Staten op 700+ miljoen dollar geschat. Twee jaar later werden twee van deze “vervalsingen” in Japan “in beslag genomen” ter waarde van 30+ miljoen dollar. In 1988 werden vier galeriehouders in New York vervolgd voor het tentoonstellen van “valse” Dali-schilderijen. En in 1990, daags na het overlijden van Dali. Werden in Barcelona, Spanje, duizend “vervalsingen” gevonden die op het punt stonden te worden verhandeld.
Afbeeldingvermelding
Dobraya, T. (2015). Foto van een portert van Dali [Foto]. Locatie, Onbekend. Geraadpleegd op 27 januari 2023, van https://pixabay.com/illustrations/el-salvador-dali-illustrator-889515/ Licentie beeldmateriaal: Under the Pixabay License you are granted an irrevocable, worldwide, non-exclusive and royalty free right to use, download, copy, modify or adapt the Content for commercial or non-commercial purposes.