Gerrit Rietveld. Nederlands architect en meubelontwerper. Bekend door het strikt toepassen van de principes van de Nederlandse kunstbeweging “De Stijl”, bij het ontwerpen van: Meubelen, gebouwen en overige kunst. Hij begon zijn carrière als leerling meubelmaker, evenals meubelmaker in de meubelmakerij van zijn vader. Hij studeerde later architectuur aan de Universiteit Utrecht.
Van leerling meubelmaker naar vooraanstaand architect
Gerrit Rietveld begon zijn associatie met De Stijl in 1918. Ongeveer in dezelfde periode ontwierp hij zijn beroemde de Rietveldstoel ook wel bekend als “Rood-blauwe stoel”. Met de bekende rood-blauwe, zwarte kleur met geel accent. Die door de nadruk op geometrie en het gebruik van primaire kleuren, een verwezenlijking van De Stijl principes vertegenwoordigde.
Zijn uiting tot vooraanstaand architect begint eigenlijk door zijn ontmoeting met Truus Schröder. Schröder gaf hem de eerste serieuze opdracht tot het tekenen van een volwaardig woonhuis. Wat later zijn meesterwerk het Rietveld Schröderhuis (1924) is gaan heten. Dat opvalt door het spel van rechthoekige vormen, vlakken en lijnen, en het gebruik van enkel primaire kleuren. Dit lijnen en kleurenspel is ook doorgetrokken tot in het interieur van de woning. Het is een exemplarisch voorbeeld van hun samenwerking. Frappant detail dat Gerrit Rietveld zijn eigen “huis” bestempelde als niet zo’n prettig huis:
“Hij vond het te ingewikkeld. Hij heeft hier van 1957 tot zijn laatste levensjaar nog gewoond. Maar hij vond bijvoorbeeld de schuifwanden, moeilijk te hanteren.”
Het huis heeft standaard één grote open ruimte. Maar door het effectief gebruik van de schuifwanden op een rails, is het mogelijk, om meerdere afzonderlijke ruimtes te creëren. Met privacy naar eigen believen. Bijvoorbeeld voor een afzonderlijk, afgesloten slaapkamer of koffiekamer.
Gerrit Rietveld en De Stijl
Gerrit Rietveld was een onderdeel van de Nederlandse kunstbeweging De Stijl, waar ook Piet Mondriaan toe behoorde. In die stijl en ook de functionaliteit van het modernisme, is het idee maak het zo simpel mogelijk. Zorg dat je in feite kunt zien waar het voor bestemd is. Functionaliteit is eigenlijk het kernbegrip van de constructies die zij proberen te maken. En daarbij hoorde ook dat het binnen en buiten aan elkaar geschakeld werden als het ware. En dat de kleuren zo simpel mogelijk moesten worden aangebracht. Enkel het gebruik van primaire kleuren. Het Rietveld Schröderhuis ademt deze kunststijl.
Hij maakte daarnaast ontwerpen voor tal van huizen en bungalows. Altijd boeiend door hun sterke ruimtelijke werking. De in massa geproduceerde “blokjes”, de typische jaren 50 portiekflats en appartementen in Utrecht. Is in feite naar een ontwerp van Gerrit Rietveld, en zijn qua stijl sterk verwant met het Rietveld Schröderhuis. Velen hadden nooit gedacht dat dit het ontwerp van hem zou zijn.
De persoon achter Gerrit Rietveld
Gerrit Rietveld was een hele voorkomende, vriendelijke, aardige man. Die exact wist wat hij wilde. En daar nooit van afweek. Hij had zakelijk succes in zijn leven maar daartegenover een complex en op het eerste gezicht treurig gezinsleven. Getrouwd, kinderen. Maar met een levenslange maîtresse: Truus Schröder. Desondanks bleef hij getrouwd.
“Intussen had hij Truus Schröder als geliefde. Hij kwam daar heel veel. Maar ging ’s avonds wel om 17 uur naar huis. Want hij wist dus dat hij een gezin had. Voor hem was dat geen probleem. Maar voor die vrouw en ook voor de kinderen. Was dat natuurlijk vreselijk bedreigend. Maar daar zat hij dus niet mee. Want hij had de theorie van het gezonde optimisme. Hij had het gezond egoïsme.”
Het woord van geluk kwam niet voor in zijn leven. Wel vreugde. Gerrit Rietveld redeneerde niet vanuit het probleem denken. Hij heeft nooit het woord probleem uitgesproken. Dat komt omdat hij ook van mening was dat problemen niet bestaan. Het aanhing de theorie van het gezonde optimisme. Hij is daarbij ook wel eens getypeerd als:
“Een benijdenswaardig zelfstandige maar ook wel misschien een lichte autistische ziel.”
Maar ook als:
“Ik heb in mijn leven nog nooit een vrijer mens ontmoet dan Rietveld. Een mens los van conventies, los van gewoonte, een totaal vrij mens.”
Internationaal befaamde architect
Van 1936 tot de Tweede Wereldoorlog legde Gerrit Rietveld zich toe op het ontwerpen van meubels. Na de oorlog kreeg hij een aantal belangrijke architectuuropdrachten. Waaronder het Nederlandse tentoonstellingspaviljoen onder vermelding van het Rietveldpaviljoen (1954) in Venetië, Italië. Typisch het werk van de architect met Italiaanse invloeden. Waaronder de typische crème kleurige buitengevel. Een bekende en veel gebruikte kleur binnen het straatbeeld van de stad Venetië.
Het tentoonstellingsgebouw De Zonnehof (1956) in Amersfoort. De architect ontwerpt hier een aangename ruimte om kunst te ondergaan. Zowel de architectuur alsmede de tentoongestelde kunstwerken. De weverij De Ploeg (1956) te Bergeijk in de provincie Noord-Brabant. Betiteld als zeer zuiver in de creatie van werkruimte. En de academie voor beeldende kunsten (1962) in Arnhem. Met de kenmerkende gordijngevel en het prominent gebruik van glas. Hij overleed in 1964, korte tijd nadat hij in 1964 een eredoctoraat (doctoratus honoris causa) van de Technische Universiteit Delft mocht ontvangen. Voor zijn baanbrekende werk dat deze internationaal befaamde architect heeft verricht.
Afbeeldingvermelding
Kranen, H. (2010). Het Rietveld Schröderhuis [Foto]. Utrecht, Nederland. Geraadpleegd op 4 februari 2023, van https://www.haykranen.nl/ Licentie beeldmateriaal: Naamsvermelding 3.0 Nederland (CC BY 3.0 NL)