De dichter Gerrit Achterberg is geboren in het koetshuis van het kasteel Sandeburg in Langbroek (provincie Utrecht). Hij heeft een tijdje op het landgoed gewoond en is opgegroeid in een streng orthodox christelijke familie. Gerrit Achterberg is zonder twijfel een van de aller grootste dichters en woordkunstenaars van de 20ste eeuw. En werd vrij snel geëerd als groot dichter met de PC-hoofdprijs en de Constantijn Huygens-prijs. Hij was een groot dichter maar had ook een discutabele levensgeschiedenis. Hij begon als onderwijzer, maar zijn carrière in het onderwijs mislukte al vrij snel.
Markant, doch tragisch leven
Gerrit Achterberg heeft in 1937 zijn hospita Roeltje van den Berg ‘om het leven gebracht’. Volgens zijn biograaf gaat het verhaal als volgt: Tijdens een intem-privé moment met zijn rechterhand. Is hij per ongeluk gestoord, c.q. betrapt door de dochter van de hospita. Hij is in paniek geraakt. De dochter ging schreeuwen en de hospita kwam naar boven. Gerrit pakte een ‘revolver’ die hij had. Gebruikte deze in het wilde weg. De hospita werd geraakt in de lies en ‘overleed’ niet veel later aan bloedverlies. Waarna hij zich bij de gevangenis meldt.
Ondanks die tragiek heeft hij toch een vrij normaal literair leven gekend. Met een ongeveer 1000 gedichten van zijn pen. Op de kweekschool in Utrecht schreef hij zijn eerste gedicht en beleefde zijn literair debuut. Dit gedicht stuurde hij naar Nederlands schrijver en dichter Roel Houwink. Houwink heeft in feite Gerrit Achterberg, ontdekt als dichter.
Hij schreef gedichten voor de oorlog, met zijn eerste officiële publicaties in het jaar 1937, 1939. Gerrit Achterberg schreef geen rondelen (rijmend gedicht). Hij heeft een eigen schrijfvorm gevonden. Elk van zijn gedichten heeft een eigen vorm. In die zin is het dus ook een moderne (na-oorlogse) dichter. Zijn gedichten zijn heel gevarieerd. Het visuele element bij een gedicht is bij hem prachtig en tot in de puntjes uitgewerkt. Waarbij liefde de rode draad en het grote thema was.
Zijn reputatie als dichter staat bekend als een van de 5 grootste dichters van de Nederlandse taal. Samen met Jan Jacob Slauerhoff, Jacques Bloem, Paul van Ostaijen en Martinus Nijhoff. Vanaf zijn eerste uitgebrachte dichtbundel in 1939, zijn er louter positieve recensies geweest.
Het leven van Gerrit Achterberg gedurende de oorlog
Gedurende de oorlog zat hij in de gevangenis alwaar hij bibliothecaris was. Gezien de overvloed aan vrijetijd tijdens detentie, heeft hij erg veel gedichten kunnen schrijven. Over zijn detentie was toentertijd vrij weinig publiekelijk bekend. Het was taboe en er was een afspraak gemaakt. Gerrit Achterberg kende de hoofdredacteuren van de grote kranten en sloot een gentlemen’s agreement.
Hij was nog niet overleden of het tragische nieuws werd meteen gepubliceerd in een van de grotere kranten. Sindsdien is het veelvuldig in de publiciteit gekomen. Toen is door velen de fout gemaakt door te denken dat de poëzie en de gedichten die over vrouwen gaan, louter over zijn hospita gaan; maar dat is niet waar. De geliefde was allang in de poëzie aanwezig, inclusief de algemene liefde zonder aanziens des persoons.
Doordat hij uiterst markant in de wereld stond met een leven vol tragiek. Inclusief een levenslange terbeschikkingstelling wat nooit is ingetrokken. Heeft hij nooit meer een echt moeiteloos “vrij” leven meer gehad. Het laatste gedeelte van zijn leven in de maatschappij. Moest zijn familie de ‘psychiater’ bellen als er wat aan de hand was. Dit is in het algemeen veelvuldig gekenmerkt als onzichtbare beperking en onvrijheid. Je kunt zijn leven karakteriseren als een uiterst moeizaam leven.
Dit was het vreemde verhaal van Gerrit Achterberg. Hij was ‘gek’ in allerlei opzichten. Genialiteit gaat vaak gepaard met ‘gekheid’ op een heel specifiek vlak of vakgebied. Met een gebrek aan ontwikkeling op het andere vlak, vaak voorkomend op het sociale aspect. Vandaar dat er meerdere topkunstenaars worden gekarakteriseerd als ‘geniale gekken’.
Afbeeldingvermelding
Het Utrects Archief (30-10-1980). Portret [Foto]. Utrecht, Nederland. Geraadpleegd op 21 januari 2023, van https://hetutrechtsarchief.nl/beeldmateriaal/detail/b44ea658-389c-3a17-e053-4701000a4b93/media/?mode=detail&view=horizontal&q=Gerrit%20Achterberg&rows=1&page=2 Licentie beeldmateriaal: Licentie onbekend 1.0